Wójt każdej gminy jest zobowiązany do złożenia oświadczenia majątkowego. Co grozi za podanie nieprawdy lub zatajenie informacji w oświadczeniu majątkowym? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w poniższym artykule. Zapraszam do lektury!
Odpowiedzialność wójta za treść oświadczenia majątkowego
Wójt składając oświadczenie majątkowe, ponosi odpowiedzialność karną w przypadku:
- zatajenia informacji,
- podania fałszywych informacji.
Co powinno zawierać oświadczenie majątkowe złożone przez wójta?
Artykuł 24h ust. 1 zd. 1 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, że:
„Radny, wójt, zastępca wójta, sekretarz gminy, skarbnik gminy, kierownik jednostki organizacyjnej gminy, osoba zarządzająca i członek organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoba wydająca decyzje administracyjne w imieniu wójta są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym”.
Z tego samego przepisu wynika również, że oświadczenie majątkowe złożone przez wójta powinno obejmować informacje:
- o zasobach pieniężnych,
- nieruchomościach
- informacje dotyczące zobowiązań pieniężnych,
- o udziałach i akcjach w spółkach prawa handlowego,
- o nabyciu mienia od Skarbu Państwa,
- o prowadzeniu działalności gospodarczej,
- o dochodach z zatrudnienia,
- o mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 000 zł,
- o zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 000 złotych.
Ważne! Zakres oświadczenia majątkowego dotyczy zarówno majątku osobistego wójta, jak i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.
1. Zasoby pieniężne
Pod pojęciem zasobów pieniężnych rozumie się:
- środki zgromadzone w walucie polskiej,
- środki zgromadzone w walucie obcej,
- papiery wartościowe.
Przykład:
Wójt zgromadził 15.000 złotych w gotówce oraz 4.000 euro na koncie bankowym. W oświadczeniu majątkowym wójt musi wskazać te oszczędności.
2. Nieruchomości
W oświadczeniu majątkowym wójt musi wskazać wszystkie posiadane nieruchomości, w szczególności: dom, mieszkanie, nieruchomość gruntową oraz gospodarstwo rolne.
W każdym przypadku informacja o posiadanej nieruchomości musi zawierać:
- powierzchnię nieruchomości,
- szacowaną wartość,
- tytuł prawny do nieruchomości: własność/współwłasność/użytkowanie wieczyste.
Przykład:
Wójt kupił przed ślubem lokal mieszkalny stanowiący odrębną nieruchomość, a po ślubie wraz żoną nabył działkę i zbudował na niej dom. W oświadczeniu musi wskazać obie nieruchomości i określić, że lokal to jego majątek osobisty, a dom – majątek wspólny.
Uwaga! W przypadku gospodarstwa rolnego trzeba dodatkowo wskazać rodzaj zabudowy oraz podać ubiegłoroczny przychód i dochód z gospodarstwa.
3. Udziały i akcje w spółkach handlowych
Wójt musi podać:
- dane spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której posiada udziały wraz z wskazaniem ich liczby oraz wartości nominalnej,
- dane spółki komandytowo-akcyjnej lub akcyjnej, w której posiada akcje wraz z wskazaniem ich liczby oraz wartości nominalnej.
Każdorazowo wójt musi dodatkowo oświadczyć, że posiadany przez niego pakiet akcji bądź udziałów jest większy niż 10% udziałów/akcji danej spółki.
Przykład:
Wójt posiada 50 udziałów o łącznej wartości 2.500 zł w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, której kapitał zakładowy wynosi 5.000 zł (100 udziałów po 50 zł). Wójt musi wskazać, że jego udział w spółce przekracza 10% jej udziałów (wynosi 50%).
4. Nabycie mienia od Skarbu Państwa
W oświadczeniu należy też uwzględnić mienie, które zostało nabyte od:
- Skarbu Państwa,
- państwowej osoby prawnej (np. Lasów Państwowych),
- jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu, województwa) lub ich związków,
- komunalnej osoby prawnej (np. spółki miejskiej).
Ważne! Zgłoszeniu podlega tylko to mienie, które zostało zbyte przez Skarb Państwa w drodze przetargu.
5. Prowadzenie działalności gospodarczej
Wójt musi także pamiętać o uwzględnieniu w oświadczeniu informacji o prowadzeniu działalności gospodarczej:
- jednoosobowo,
- w formie spółki cywilnej,
- w formie spółki osobowej (jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej).
Wójt powinien także dodać informację o zajmowaniu stanowisk w spółkach handlowych (w zarządzie, w radzie nadzorczej).
Przykład:
Wójt był prezesem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i członkiem rady nadzorczej spółki akcyjnej. Obie funkcje musi wskazać w oświadczeniu majątkowym.
Uwaga! Wzór oświadczenia majątkowego nakazuje wymienić dodatkowo dane dotyczące funkcji piastowanych w spółdzielniach i fundacjach prowadzących działalność gospodarczą.
6. Dochody z zatrudnienia
Oświadczenie majątkowe musi również zawierać dane o dochodach wójta osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej. Należy podać kwoty uzyskiwane z każdego tytułu.
Przykład:
Wójt osiągał dochody z tytułu umowy zlecenia. Musi podać ich wartość w oświadczeniu majątkowym.
7. Mienie ruchome o wartości powyżej 10 000 zł
Zachodzi też konieczność podania w oświadczeniu majątkowym pojazdów (samochodów, motocykli) albo innych kosztowności (obrazy, biżuteria, zegarki) posiadanych przez wójta.
Ważne! W przypadku pojazdów mechanicznych trzeba podać ich markę, model oraz rok produkcji.
8. Zobowiązania pieniężne o wartości powyżej 10 000 zł
W oświadczeniu majątkowych wójt nie podaje wyłącznie aktywów wchodzących w skład jego majątku. Musi uwzględnić również zobowiązania pieniężne, których wartość przekracza 10 000 zł, w szczególności:
- kredyty,
- pożyczki.
Należy również opisać, na jaki cel zostały zaciągnięte te zobowiązania.
Przykład:
Wójt wziął kredyt hipoteczny. W oświadczeniu musi wskazać kwotę zobowiązania oraz cel kredytu (zakup działki i budowa domu).
Termin złożenia oświadczenia majątkowego
Termin na złożenie oświadczenia majątkowego to 30 kwietnia. Dane spisuje się na dzień 31 grudnia ubiegłego roku.
Komu wójt składa oświadczenie majątkowe?
Wójt składa oświadczenie majątkowe wojewodzie wraz z kopią swojego zeznania podatkowego (PIT) za rok poprzedni (i jego ewentualną korektą). Oświadczenie należy przedłożyć w dwóch egzemplarzach.
Analiza oświadczeń majątkowych
Zgodnie z art. 24 h ust. 6 ustawy o samorządzie gminnym:
„Analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym dokonują osoby, którym złożono oświadczenie majątkowe. Osoby, którym złożono oświadczenie majątkowe, przekazują jeden egzemplarz urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie majątkowe.”
Wniosek: Podmiotami analizującymi dane zawarte w oświadczeniu majątkowym wójta są:
- wojewoda,
- naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla miejsca zamieszkania wójta.
Podejrzenie zatajenia prawdy w oświadczeniu majątkowym
Zgodnie z art. 24 h ust. 6 ustawy o samorządzie gminnym:
„W przypadku podejrzenia, że osoba składająca oświadczenie majątkowe podała w nim nieprawdę lub zataiła prawdę, podmiot dokonujący analizy oświadczenia występuje do Centralnego Biura Antykorupcyjnego z wnioskiem o kontrolę jej oświadczenia majątkowego.”
Uwaga! Jeżeli wójt w oświadczeniu majątkowym:
- zatai prawdę tj. nie uwzględni w oświadczeniu wszystkich wymaganych danych,
- poda nieprawdę tj. wskaże dane nieodzwierciedlające rzeczywistości,
to wojewoda bądź naczelnik US analizujący oświadczenie występuje do Centralnego Biura Antykorupcyjnego z wnioskiem o kontrolę tego oświadczenia majątkowego.
Dla wystąpienia z takim wnioskiem wystarczające jest już samo podejrzenie, że w oświadczeniu doszło do zatajenia prawdy.
Ważne! Obowiązkiem podmiotów dokonujących analizy oświadczeń majątkowych jest przedstawienie radzie gminy w terminie do 30 października każdego roku informacji o:
- osobach, które nie złożyły oświadczenia majątkowego lub złożyły je po terminie;
- nieprawidłowościach stwierdzonych w analizowanych oświadczeniach majątkowych wraz z ich opisem i wskazaniem osób, które złożyły nieprawidłowe oświadczenia;
- działaniach podjętych w związku z nieprawidłowościami stwierdzonymi w analizowanych oświadczeniach majątkowych.
To co z tymi informacjami zrobi rada gminy, pozostaje do jej decyzji. Nieprawidłowości w oświadczeniu mogą prowadzić nawet do odmowy udzielenia wójtowi absolutorium.
Termin przechowywania oświadczeń majątkowych
Oświadczenia majątkowe przechowuje się przez okres 6 lat.
Uwaga! Centralne Biuro Antykorupcyjne, jako organ uprawniony do kontroli prawdziwości oświadczeń majątkowych, jedynie w okresie 6-letniego ich przechowywania, jest uprawnione do podejmowania czynności procesowych mogących prowadzić w konsekwencji do wszczęcia postępowania karnego.
Odpowiedzialność karna wójta za zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym
Do odpowiedzialności wójta za podanie nieprawdy lub zatajenia prawdy w oświadczeniu majątkowym, stosuje się art. 233 § 1 Kodeksu karnego, który brzmi:
„Kto, składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub w innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.”
Przestępstwo wójt może popełnić zarówno przez:
- działanie, czyli podanie nieprawdziwych danych;
- jak i zaniechanie, czyli zatajenie prawdziwych danych.
Uwaga! Samo niezłożenie oświadczenia majątkowego nie pociąga wójta do odpowiedzialności karnej, ale może być podstawą postępowania dyscyplinarnego.
Odpowiedzialność karna wójta – przesłanki
Aby wójt mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej za fałszywe oświadczenie majątkowe, muszą łącznie zaistnieć:
- przesłanka społecznej szkodliwości czynu o stopniu wyższym niż znikoma,
- oraz przesłanka winy umyślnej.
Odpowiedzialność karna wójta – szkodliwość społeczna
Sąd badając sprawę prowadzoną przeciwko wójtowi, ma obowiązek zbadać stopień szkodliwości społecznej popełnionego czynu.
Zgodnie z art. 115 § 2 Kodeksu karnego, przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę:
- rodzaj i charakter naruszonego dobra,
- rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody,
- sposób i okoliczności popełnienia czynu,
- wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków,
- jak również postać zamiaru,
- motywację sprawcy,
- rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.
Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 maja 2019 roku (III KK 110/18):
„ocena stopnia społecznej szkodliwości konkretnego zachowania powinna być oceną całościową, uwzględniającą okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k., nie zaś sumą, czy pochodną ocen cząstkowych takiej czy innej <ujemności> tkwiącej w poszczególnych okolicznościach i dlatego też, jeżeli w art. 1 § 2 k.k. mówi się o znikomej społecznej szkodliwości czynu, to wymóg znikomości dotyczy społecznej szkodliwości ocenianej kompleksowo, nie zaś jej poszczególnych faktorów.”
Odpowiedzialność karna wójta – wina umyślna
Wójt może popełnić przestępstwo poprzez zeznanie nieprawdy bądź zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowych wyłącznie umyślnie:
- z zamiarem bezpośrednim,
- z zamiarem ewentualnym.
1. Zamiar bezpośredni
Wójt działa z zamiarem bezpośrednim, jeżeli ma pełną świadomość, że składa fałszywe oświadczenie majątkowe lub zataja w nim prawdę.
Przykład:
Wójt posiada 3 nieruchomości. W oświadczeniu majątkowym wskazuje jedynie tę o najniższej wartości.
2. Zamiar ewentualny
Wójt działa z zamiarem ewentualnym, jeżeli liczy się z możliwością podania nieprawdziwych informacji i godzi się na złożenie fałszywego oświadczenia majątkowego.
Przykład:
Wójt oświadcza, że osiągnął dochód z tytułu umowy zlecenia. Nie weryfikuje wysokości otrzymanego dochodu i wskazuje ją „na oko”. Wójt godzi się, że podany dochód będzie inny niż wynikający z zeznania podatkowego.
Jak orzekł Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 marca 2021 roku (II AKa 348/20):
„Konstrukcja zamiaru ewentualnego, przyjęta w art. 9 § 1 k.k., polega na tym, że sprawca, realizując swój cel, który zamierzał osiągnąć, przewiduje też realną możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się równocześnie na zaistnienie takiego skutku przestępczego, jaki w rezultacie jego kierunkowego działania nastąpi. Gdyby sprawca był pewny, iż spowoduje ten skutek, tj. popełni czyn zabroniony i mimo to podjął określone działanie, to trzeba byłoby przyjąć w odniesieniu do niego zamiar bezpośredni. „Godzenie się” zatem dotyczy „ubocznego”, ale w rozumieniu sprawcy realnego i prawdopodobnego skutku w stosunku do podstawowego celu działania,”
Ważne! Wójt nie poniesie odpowiedzialności karnej, kiedy bez swej winy podaje w oświadczeniu informacje nieprawdziwe bądź zataja jakieś fakty.
Przykład:
Wójt odziedziczył nieruchomość po zmarłej siostrze jego matki (ciotce). Nie został powiadomiony o postanowieniu sądu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Nie miał wiedzy, że został już właścicielem nieruchomości.
Nadzwyczajne złagodzenie kary a zatajenie informacji o zadłużeniu
Warto zwrócić uwagę na treść art. 233 § 5 pkt 2 Kodeksu karnego:
„Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli […] sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe zeznanie, opinię, ekspertyzę lub tłumaczenie, zanim nastąpi, chociażby nieprawomocne, rozstrzygnięcie sprawy.”
Wniosek: Możliwe jest nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpienie od jej wymierzenia – jeśli wójt dobrowolnie sprostuje złożone oświadczenie majątkowe.
Szukasz pomocy prawnej?
Jeśli szukasz pomocy prawnej być może będę w stanie Ci pomóc. Prowadzę Kancelarię Prawną w Poznaniu obsługującą jednostki samorządu terytorialnego. Posiadamy doświadczenie w rozwiązywaniu problemów prawnych związanych z piastowaniem funkcji kierowniczych w JST.
Zapraszam do współpracy.
