Wotum zaufania dla wójta jest instytucją stosunkowo nową – wprowadzone zostało w 2018 r. Niniejszy artykuł ma na celu poszerzenie Twojej wiedzy w zakresie wotum i związanych z nim aspektów. Po przeczytaniu tego tekstu łatwiej będzie Ci się przygotować do walki o uzyskanie wotum zaufania. 😊

Zapraszam do lektury artykułu „Wotum zaufania dla wójta lub burmistrza”!

Wotum zaufania i raport o stanie gminy – kilka słów wstępu

Wotum zaufania dla wójta lub burmistrza to uchwała rady gminy, podejmowana w głosowaniu bezwzględną większością głosów. Uchwała ta wyraża zaufanie do Twoich działań jako wójta. Innymi słowy podejmując taką uchwałę rada gminy wyraża swoją aprobatę dla działań, które podejmuje wójt.

Instytucja wotum wprowadzona została po to, aby w ocenie ustawodawcy zapewnić mieszkańcom danej społeczności większy wpływ na funkcjonowanie organów danej jednostki samorządu. Wprowadzenie wotum zaufania ma zagwarantować mieszkańcom również większą kontrolę nad władzą samorządową. W teorii zmiany mają służyć również zwiększeniu poczucia odpowiedzialności i więzi z zamieszkiwaną wspólnotą samorządową.

Czy tak jest naprawdę? 😊

Razem z instytucją wotum odbywa się także coroczna debata nad stanem gminy.

Wotum zaufania może zostać udzielone dopiero po analizie i debacie nad raportem o stanie gminy. Taki raport przygotowuje wójt (wiadomo, że nie osobiście). Raport o stanie gminy stanowi z kolei podsumowanie działań urzędu w roku poprzednim. Pomiędzy wotum zaufania, a raportem o stanie gminy występuje ścisły związek, który wynika bezpośrednio z art. 18 ust. 2 pkt 4a Ustawy o samorządzie gminnym. Ustawodawca w artykule tym wskazuje, że rada rozpatruje raport o stanie gminy i podejmuje uchwałę w sprawie wotum z tego tytułu. Owo „z tego tytułu” obrazuje nam tę korelację między wotum, a raportem.

Jest to istotne w kontekście możliwości podważenia uchwały o nieudzieleniu wotum, ale o tym za chwilę…

Droga od raportu o stanie gminy do udzielenia wotum zaufania – krok po kroku

1. Przygotowanie raportu

Tak jak wskazałam wcześniej – jako wójt co roku jesteś zobowiązany do przygotowania raportu o stanie gminy. Zgodnie z Ustawą o samorządzie gminnym przygotowanie i przedstawienie radzie  raportu o stanie gminy musi nastąpić do 31 maja roku następującego po roku, którego raport dotyczy. Raport ten stanowi podsumowanie działalności wójta w roku poprzednim.

Wymogi, jakie musi spełnić Twój raport może określić rada gminy w drodze uchwały – jest to uprawnienie z którego rada gminy może, ale nie musi skorzystać. Taka uchwała musi precyzyjnie określać jakiego roku dotyczy, a dlaczego? Bo jest to akt prawa wewnętrznego i ma fakultatywny charakter, a więc nie w każdym roku musi zostać przez radę podjęta. Jeżeli jednak rada gminy nie podejmie w tym zakresie uchwały, wójt zobowiązany jest zastosować się do wymogów, które określa Ustawa o samorządzie gminnym. Art. 28aa ust. 2. wskazuje, że raport powinien zawierać informacje na temat realizowanych polityk, programów i wdrożonych strategii. Powinien również zawierać dane dotyczące realizacji uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego.

Czy możliwe jest rozszerzenie raportu o inne elementy? Tak, jednak muszą one obejmować działalność wójta i pozostawać z nią w ścisłym związku. Przykładowo prognozy finansowe nie mogą znaleźć się w takim raporcie.

2. Terminy

Do kiedy najpóźniej może zostać rozpatrzony raport o stanie gminy i czy istnieje nieprzekraczalny termin do podjęcia uchwały odnośnie wotum? Tak, jak najbardziej, samo złożenie raportu nie kończy całej procedury.

Rozpatrzenie raportu oraz udzielenie wotum zaufania i absolutorium są ze sobą powiązane. Ustawodawca wskazuje na konieczność rozpatrzenia raportu na tej samej sesji co udzielenie absolutorium. Na tej samej sesji rady podejmowana jest także uchwała o udzieleniu wotum zaufania. W związku z tym przyjmuje się, że ostatecznym, nieprzekraczalnym terminem na rozpatrzenie raportu, podjęcie uchwały w sprawie wotum i absolutorium jest dzień 30 czerwca.

3. Debata nad raportem o stanie gminy

Dopiero po podjęciu uchwały w zakresie wotum zaufania, możliwe jest przejście do podjęcia uchwały w zakresie absolutorium z wykonania budżetu.

Jak zapewne wiesz w takiej debacie mogą wziąć udział poza radnymi również mieszkańcy.

Warto mieć na uwadze, że taka debata może trwać bardzo długo. Brak jest bowiem ograniczeń czasowych dla wypowiedzi. Co ciekawe, dotyczy to radnych. Jeśli chodzi o mieszkańców to ustawa nie wprowadza zakazu limitowania czasu wypowiedzi. Niektóre gminy chętnie z tego korzystają. W tym przypadku regulacje zawarte w statucie gminy odnośnie czasu wypowiedzi nie znajdą zastosowania.

W debacie może wziąć udział 15 mieszkańców, których kolejność wypowiedzi zależy od kolejności zgłoszeń. Czy jest możliwe zwiększenie tej liczby? Jak najbardziej – może o tym zadecydować rada gminy w stosownej uchwale.

4. Wotum zaufania

Zwieńczeniem procedury rozpatrywania raportu o stanie gminy jest głosowanie nad udzieleniem wotum zaufania.  Uchwała w tym zakresie podejmowana jest bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Oznacza to, że wotum zostanie udzielone w momencie, gdy więcej niż połowa ustawowego składu rady opowie się za.

Głosowanie w tym zakresie oczywiście odbywać się będzie jawnie.

Głosowanie nad udzieleniem wotum zawsze odbywa się na tej samej sesji co udzielenie absolutorium.

W przypadku niepodjęcia uchwały o udzieleniu wotum zaufania ustawodawca przyjął, że jest to równoznaczne z podjęciem uchwały o nieudzieleniu wotum. Wówczas nie głosuje się drugi raz uchwały o nieudzieleniu wotum zaufania. Takie działanie jest sprzeczne z prawem.

Jakie natomiast są konsekwencje nieudzielenia wotum? Czy taka uchwała stanowi podstawę do odwołania wójta ze stanowiska? Wszystko zależy od tego czy uchwała o nieudzieleniu wotum zaufania podjęta została dopiero pierwszy raz czy nastąpiło to już dwa razy z rzędu. W pierwszym przypadku – nie powinieneś się jeszcze szczególnie niepokoić, w drugim natomiast sprawa wygląda nieco inaczej.

Zobacz także: Jak odwołać wójta?

Jeżeli wotum zaufania nie zostanie udzielone dwa razy z rzędu, rok po roku – daje to podstawę do przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania ze stanowiska. Co ważne i na co powinieneś zwrócić uwagę – rada może, ale nie musi podjąć takiej uchwały, jest to jej uprawnienie, ale nie obowiązek.

Przyjmijmy jednak, że rada gminy zamierza skorzystać z przysługującego jej prawa. W takim przypadku uchwała o przeprowadzeniu referendum może zostać podjęta dopiero po upływie 14 dni od dnia podjęcia uchwały o nieudzieleniu wotum zaufania. Procedura w tym przypadku jest podobna do tej występującej przy absolutorium.

Komentarze i orzecznictwo, czyli to czego nie mówią przepisy, a powinieneś o tym wiedzieć

Jak nie od dzisiaj wiadomo, nie wszystko co ważne musi być napisane wprost, czasami trzeba poszukać trochę głębiej 🙂

Poniżej przedstawię Ci kilka przypadków na które jako wójt powinieneś zwrócić uwagę.

Uchwała w sprawie wotum zaufania – z uzasadnieniem czy jednak bez?

W sprawie wotum zaufania można znaleźć naprawdę bardzo dużo ciekawych orzeczeń, które wójt powinien mieć na uwadze.

Jednym z nich jest wyrok Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, dotyczy on kwestii uzasadnienia uchwały w sprawie wotum. Sąd w wyroku stwierdził, że brak uzasadnienia przez radę gminy uchwały w sprawie udzielenia wotum zaufania stanowi istotne naruszenie prawa. Dzieje się tak dlatego, że rada gminy nie może swobodnie decydować o nieudzieleniu wotum. Decyzja w tym zakresie musi być odpowiednio uzasadniona. U podstaw uchwały nie mogą znajdować się przykładowo pobudki polityczne. Uchwała o udzieleniu/nieudzieleniu wotum jest uchwałą z tytułu rozpatrzenia raportu o stanie gminy. W związku z tym uzasadnienie uchwały powinno się do owego raportu odnosić.

Brak uzasadnienia powoduje brak możliwości oceny realizacji kompetencji uchwałodawczej rady gminy. W konsekwencji brak uzasadnienia uniemożliwia identyfikację motywów, którymi rada kierowała się podczas podejmowania uchwały.

Warto zaznaczyć, że również podjęcie uchwały o nieudzieleniu wotum zaufania z powodu braku wymaganej większości również wymaga uzasadnienia. Brak uzasadnienia takiej uchwały przez radę stanowi podstawę do stwierdzenia jej nieważności. Jeśli więc nie otrzymałeś wotum (nie przeszła uchwała o udzieleniu wotum zaufania), ale do uchwały nie sporządzono uzasadnienia, to można spróbować taką uchwałę podważyć!

Jak wynika z orzecznictwa – wiele uchwał zostało uchylonych właśnie z powodu braku uzasadnienia bądź niedostatecznego uzasadnienia przez radę.

Brak czynnego udziału radnego w debacie nad raportem o stanie gminy – naruszenie procedury czy też nie?

Czy podczas debaty nad raportem o stanie gminy każdy z radnych ma obowiązek czynnego w niej udziału? Czy brak czynnego udziału w debacie stanowi naruszenie procedury uzyskania wotum zaufania?

Nad taką kwestią pochylił się w swoim wyroku Naczelny Sąd Administracyjny. Problem pojawił się w jednym z miast, gdy podczas debaty nad raportem burmistrza żaden radny nie zgłosił żadnych uwag i pytań. Zdaniem skarżącej obowiązkiem radnych jest zabranie głosu w dyskusji.

Zgodnie ze stanowiskiem NSA nie ma w obecnym stanie prawnym obowiązku czynnego udziału radnego w debatach czy dyskusjach. W związku z tym nie można doszukiwać się takiego obowiązku dla radnego w odniesieniu do debaty nad raportem o stanie gminy.

Oczywiście radny jest obowiązany brać czynny udział w pracach rady gminy, wynika to wprost z Ustawy o samorządzie gminnym, jednak brak jest jakichkolwiek sankcji za niewywiązanie się z tego obowiązku.

Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, że brak czynnego udziału radnego w debacie nad raportem o stanie gminy nie stanowi naruszenia procedury zmierzającej do udzielenia wotum zaufania. W związku z tym nie można na tej podstawie twierdzić, że uchwała o udzieleniu wotum zaufania jest z tego powodu niezgodna z prawem.

Czy istnieją jakiekolwiek wymogi określające sposób utrwalenia uchwały o nieudzieleniu wotum zaufania?

Powyższy problem stał się podstawą wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego. Poniekąd odnosi się to też do zagadnienia poruszanego przeze mnie już w tym artykule. Jednak uważam, że należy ten temat rozszerzyć.

Rozważano następującą kwestię. Jeśli uchwała o nieudzieleniu wotum zaufania powstaje z mocy prawa to czy niedopuszczalne jest jej sporządzenie w formie pisemnej? Sąd kasacyjny w niniejszej sprawie stwierdził, że tak. Jednak Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił tego poglądu.

Jego zdaniem w obecnym stanie prawnym nie ma wymogów określających sposób utrwalenia takiej uchwały.  Zdaniem NSA w tej sytuacji dopuszczalne jest utworzenie dokumentu w formie pisemnej, który potwierdzi powstanie z mocy prawa takiej uchwały. Co więcej dopuszczalne jest również sporządzenie stosownej informacji w tym zakresie w protokole z sesji rady gminy.

Wotum zaufania dla wójta – podsumowanie

Jak widzisz kwestii związanych z wotum, które mogą budzić wątpliwości jest wiele.

Mam nadzieję, że powyższy artykuł okaże się dla Ciebie pomocny, a wiedza na temat wotum zaufania poszerzona o nowe, istotne zagadnienia. W końcu jako wójt musisz wiedzieć więcej i być przygotowanym na wiele nieprzewidzianych sytuacji.